Di tích tọa lạc tại làng Giơ nay là thôn Thống Nhất, xã Phú Lộc, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Vùng đất địa linh này là nơi có địa thế hiểm yếu đã chứng kiến và tham gia vào nhiều cuộc kháng chiến của đất nước, nhất là trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc.
Đình có tên gọi là đình làng Giơ (lấy tên làng đặt cho tên đình). Ngoài ra di tích còn có tên gọi là đình làng Phú Gia, tên gọi này có từ khi xây dựng đình. Trước khi đổi tên địa giới hành chính làng Giơ, làng có tên là làng Phú Gia, đây là tên cổ của di tích.
Toàn cảnh đình làng Giơ, xã Phú Lộc
Ngôi đình là nơi thờ cúng, tưởng niệm Nhị vị đại vương Phạm Huy, Phạm Ngữ, là các tướng lĩnh thời Thục An Dương Vương, là người con của quê hương đã có công giúp vua Thục chống lại quân xâm lược Triệu Đà. Sau khi hai ông mất, để nghi nhớ công ơn của hai vị đại vương, nhân dân làng Phú Gia đã tôn thờ hai vị là thành hoàng làng với mong muốn thần luôn che chở cho dân cho nước và cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, mang lại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho muôn dân.
Mặt trước ngôi đình
Di tích được xây dựng từ lâu đời, trải qua nhiều biến cố lịch sử, nhất là trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, nơi đây là vành đai trắng, là vùng chiến sự giữa ta và địch, do vậy đình đã bị phá hủy. Năm 1980, ngôi đình được phục dựng lại theo lối kiến trúc cổ truyền. Đình được xây dựng theo hướng Đông Bắc, nằm tách biệt hẳn với khu dân cư, bao quanh là cánh đồng lúa.
Gian tiền đường
Đình làng được xây theo kiểu kiến trúc hình chữ Đinh, gồm hai tòa tiền đường và hậu cung. Toàn bộ nền, hiên được lát gạch đỏ; mái lợp ngói nam; hệ thống vì, kèo, hoành, rui, mè làm bằng gỗ. Trên bờ nóc của mái tiền đường và bên trong hậu cung có vẽ trang trí rồng chầu quả lôi bốc lửa. Hậu cung là nơi đặt ban thờ và bài vị thờ hai vị tướng Phạm Huy và Phạm Ngữ. Gian tiền đường thờ gia tiên các dòng họ hiện đang sinh sống tại làng và thờ các anh hùng liệt sỹ, những người con của quê hương đã hy sinh trong các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, tại di tích hiện nay còn lưu giữ được một số hiện vật quý như thần phả về hai vị tướng, hiện vật thờ cúng, bát hương, ngai thờ. Ngoài ra trong khuôn viên của di tích còn có đền thờ mẫu.
Hậu cung đình - nơi thờ tự chính
Ngoài giá trị về văn hoá, đình làng Giơ còn ghi dấu nhiều sự kiện trong quá trình phát triển đi lên của địa phương. Di tích đã được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh ngày 22/8/2014. Hàng năm, nhân dân lấy ngày kỵ của hai ông là ngày mùng 3 tháng 4 và ngày 22 tháng 10 âm lịch để tổ chức lễ hội tưởng nhớ công lao to lớn của hai vị tướng. Quần thể di tích đình làng Giơ dần trở thành điểm du lịch tâm linh, hấp dẫn du khách.
Nguồn tư liệu: Phòng Văn hóa Thông tin huyện
